Ortodonti, baş boyun bölgesindeki iskeletsel ve dişsel sorunların teşhisi, önlenmesi ve düzeltilmesi ile ilgilenen tedavi dalıdır. Bu tedavi sırasında çok basit dil ve damak egzersizlerinden porselen tellere, iskeletsel destek sistemlerinden, dişlerin iç taraflarına takılan lingual braketlere kadar pek çok yöntem ve materyal kullanılabilir.
Ortodontik sorunların önemli bir bölümü kalıtsal kökenlidir. Bu anlamda ailelerin bu bozuklukları önlemek gibi bir şansları yoktur. Genetik olarak aktarılan diş-çene boyutu uyumsuzluklarının çözümü ortodontik tedavi ile yapılır.
Genetik aktarım dışında ortodontik sorunların ortaya çıkmasının başka sebepleri de vardır. Bunlardan en önemlisi, süt dişlerinin erken kaybıdır. Süt dişleri, sadece geçici olarak çiğneme fonksiyonunu yerine getirmekle kalmazlar. Bu dişlerin esas görevleri, iskelet sisteminin büyümesinde bir taslak olarak görev yapmak ve daimi dişler için rehber oluşturmaktır. Bu anlamda süt dişlerini, ağza sürmelerinden itibaren korumalı, fırçalamalı ve kendi doğal süreçlerinde dökülmelerine kadar ağızda tutmalıdır. Bu dişlerin erken kaybı sonucunda çene kemiklerinin gelişimi de olumsuz etkilendiği için, daimi dişlerin sürmeleri gecikebilir ve düzensizlikler oluşabilir. Süt dişleri vaktinden önce düştü ya da çürük vb. sebeplerle çekilmek zorunda kalındıysa, bu dişlerin yerlerinin korunması amacıyla yer tutucular yapılmalıdır.
Parmak emme, emzik ve biberon emme gibi alışkanlıklar da dişlerde aralanma, yamulma vb. gibi ortodontik sorunlara yol açabilirler. Biberon, en geç 3 yaşlarında bırakılmış olmalıdır. Bu yaşta oluşmuş olan ortodontik sorunlar, alışkanlıkların bırakılmasının ardından belli oranda düzelebilirler. Kendi kendine düzelmeyen sorunların tedavisi için, bir ortodonti uzmanının müdahalesi şarttır.
Ortodontik sorunların bir başka sebebi de çocuklarda sık sık tekrar eden enfeksiyonlar, burun tıkanıklıkları ve alerjiler gibi sorunlar sonucunda ağız solunumu alışkanlığıdır. Çocukluktan itibaren devamlı olarak ağız solunumunun yapılması baş postürünün değişmesine ve iskeletsel gelişimin bozulmasına sebep olur. Uzun vadede üst çenede daralma, alt çenenin geride kalması vb gibi iskeletsel ve dişsel sorunlara yol açar. Bu sorunların engellenmesi için çocuklar 4-5 yaşlarında K.B.B. uzmanı bir doktor tarafından muayene edilmeli ve gerekli tedavileri yapılmalıdır.
Ayrıca,süt dişlerindeki çürükler aileler tarafından önemsenmeli; bu dişlerin geçici olduğu ve çekilmelerinde herhangi bir sorun olmayacağı düşünülmemelidir. Süt dişleri, gelişmekte olan kemik yapısı için bir taslak görevi görmekte, aynı zamanda ileride sürecek olan daimi dişler için de yer tutucu görevi görmektedirler. Bunun yanında, çocuğun beslenmesi, konuşması gibi esas görevlerini de yaparlar. Bu açıdan süt dişlerinin çürükten korunması, oluşan çürüklerin tedavi edilmesi ve bu dişlerin kaybedilmesi halinde yer tutucuların yapılması, ileride oluşabilecek bozuklukların engellenmesi açısından önemlidir.
Ortodontik tedavide kullanılan materyal ve yöntemler devamlı gelişse de, tedavi prensipleri değişmemektedir. Tüm tedavi dallarında olduğu gibi, erken teşhis, ortodontik bozuklukların önlenmesi ve düzeltilmesi için en önemli basamaktır.
Yetişkinlerde Ortodontik Tedavi
Toplumdaki gelişim ve sosyal ilerlemeyle birlikte, erişkin ortodontisi ihtiyacı da artmıştır. Güzel bir ağız yapısı ve mutlu gülümsemeler, hem iş, hem de sosyal yaşamın en önemli unsurlarından birisini oluşturmaktadır. Günümüzde gittikçe daha fazla sayıda erişkin, ortodontik tedavi talep etmektedir.
Ortodontik sorunlar, çocukluk çağında başlayabileceği gibi, diş kaybı, dişeti rahatsızlıkları gibi problemlere bağlı olarak erişkin yaşta da oluşabilir. Bu sorunların düzeltilmesi, estetik sorunu çözmekten öte, dişlerin sağlığını sağlamak ve ömrünü uzatmak açısından önemlidir. Oluşmuş olan bir dişeti rahatsızlığı sonucunda dişlerde aralıklar meydana gelmiş olabilir. Bu aralığın ortodontik olarak düzeltilmesi, hem görüntüyü düzeltecek, hem de dişlerin birbirleriyle ilişkisini sağlamlaştırarak dişleri taşıyan kemik yapıyı kuvvetlendirecektir.
Modern ortodontinin başlamasından günümüze, ortodontik malzemeler ve teknikler ortaya çıkmış, diş renginde braketler, şeffaf damaklıklar ve dişlerin iç yüzeylerine takılan braketler geliştirilmiştir. Bu sayede erişkin hastalar son derece konforlu biçimde tedavi olabilmektedir. Erişkin hastalara uygulanabilecek ortodontik aygıtlar şunlardır:
Porselen Braketler:
Porselen braketler diş renginde ya da şeffaftır ve çok yakından bakılmadıkça farkedilmezler. Buna ek olarak, kullanılan teller de beyaz kaplamalı olabilir, bu sayede hemen hemen hiç farkedilmeden ortodontik tedavi görebilirsiniz.Dezavantajları tedavi süresini metal braketlere göre bir miktar daha uzun sürmesidir.
Lingual Braketler:
Bazı durumlarda, kullanılan teller dişlerin iç yüzeylerine yapıştırılabilmektedir. Bu teknik, lingual ortodonti olarak adlandırılır. Bu tekniği özel kılan, tamamen kişiye özel braketler hazırlanmasıdır. Kendine has bazı avantaj ve dezavantajları olan bu teknikte, dişlerin dış yüzeylerine braket yapıştırılmamakta ve dolayısıyla tamamen görünmez bir tedavi yapılabilmektedir.Dezavantajı her vakada uygulanamamsı,teknik olarak yüksek hassasiyet gerektirmesi ve maddi olarak daha pahalı olmasıdır.
Invisalign – Clear Aligner:
Bu yöntemde, dişlerdeki çapraşıklıkğı gidermek amacıyla bilgisayar ortamında planlanan bir seri şeffaf plak üretimi yapılır. Bu şeffaf plaklar belli süreler halinde sırayla değiştirilerek dişlerde düzelme sağlanır. Bu yöntemin avantajı, istendiği özel durumlarda hasta tarafından çıkartılabilmesidir.Dezanavtajı tedavi süresince çok fazla plak yapımına ihtiyaç olduğundan maliyetlerinin yüksek olmasıdır.Ayrıca plaklar tamamen hastaların kontrolünde olduğundan gerekli süreler boyunca takılmadığında sonuç almak mümkün değildir.
Hareketli Apareyler:
Bazı basit diş hareketleri, takıp çıkartılabilen apareylerle de yapılabilir. Bu aygıtlar, belli sürelerle uygulanarak istenen diş hareketleri elde edilebilir. Bu aygıtların yapılmaları ve uygulanmaları kolay olsa da çok hassas diş hareketleri yapamazlar.
Metal Braketler:
En sık kullanılan yöntemdir.Diş hareketleri metal braketler aracılığı ile dişe tutunan özel hafızalı tellerle sağlanır.Süreç daha hızlı tamamlanır,daha ekonomik bir tedavidir.Ancak görüntü
Ortodontik tedavi, erişkin hastalar tarafından çok kolaylıkla adapte olunabilen bir süreçtir. Ortodontik tedavi, eskiden olduğu gibi sadece çocuklara uygulanan ve görüntüsü rahatsızlık veren metal tellerden ibaret değildir. Gittikçe çok daha fazla erişkin, ortodontik tedavi talebiyle ortodontistlere başvurmakta ve ortodontik tedavi gören erişkinler, kendisine dikkat eden, ağız bakımına ve estetiğine önem veren insanlar sınıfına girmektedirler. Tedavinin ilk bir kaç günü tellere ve braketlere uyum süreci ile geçebilir. İlk günler dişlerde hafif ağrı ve gerilme hissi olabilir. Ağız dokularının adaptasyonundan sonra bu sorunlar tamamen ortadan kalkar.
Ortodontik tedavi sırasında gündelik hayatımızın tüm gereklilikleri yerine getirilebilir. Tedavi sürecinde dikkat edilmesi gereken en önemli konu, diş temizliğidir. Diş yüzeylerindeki teller, doğru fırçalama tekniği kullanıldığı sürece, temizlik için engel oluşturmazlar. Ortodontistiniz sizi, uygun diş fırçaları, ara yüz fırçaları ve diş iplerinin kullanımıyla ilgili bilgilendirecektir. Ortodontik tedavinin ilerlemesiyle birlikte, dişler düzelmeye, eğer ortodontik amaçla diş çekimi yapıldıysa çekim boşlukları kapanmaya başlayacaktır.Tedavi sona erdiğinde kişinin kendi dişleriyle olabilecek en doğal şekilde bir gülüş tasarlanmış olacaktır.
“Ortodontinin en güzel yanı, her yaştaki insana yardım edebilmesidir.”